هفدهم آبان ماه سال گذشته بود که گزارش تصویری منتشرشده در فارس با عنوان «تولید در پایتخت گچ ایران» بازتاب فراوانی در رسانه‌ها و فضای مجازی داشت. در آن گزارش، با اشاره به برداشت قابل‌توجه از ذخایر گچ در استان سمنان و بی‌توجهی به خام‌فروشی این مواد ارزشمند معدنی، به مسأله‌ای مهم و اساسی در حوزه تولید یعنی لزوم رفع موانع برای جلوگیری از خام‌فروشی پرداخته شد.
گزارش تصویری را اینجا ببینید
صنعت گچ؛ در کمند خام‌فروشی
بر اساس اطلاعات موجود، سمنان از نظر معادن و غنا و برداشت از این ذخایر خدادادی، ششمین استان کشور محسوب می‌شود که با تنوع بسیار زیاد می‌تواند در ارزآوری برای ایران سهم قابل‌توجهی داشته باشد. سمنان به‌عنوان پایتخت گچ ایران، سالانه میلیون‌ها تن سنگ معدن را استخراج کرده و عمده صادرکننده این محصول به خارج از کشور مطرح است. بر اساس آخرین آمارهای در دسترس، نشان داده می‌شود که حدود ۸۴ معدن سنگ گچ در استان سمنان فعالیت می‌کنند که سالانه نزدیک به ۱۰ میلیون تن محصول از این معادن استخراج می‌شود.
ثبت در سازمان جهانی مالکیت فکری
خبر خوبی که برای فعالان صنعت گچ در استان سمنان وجود دارد، این است که محصول باکیفیت، قابل‌توجه و ارزشمند گچ سمنان در سازمان جهانی مالکیت فکری به ثبت جهانی رسید؛ اما همچنان این حوزه در کمند خام‌فروشی گرفتار است.
علی تشنه‌دل، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان در همین زمینه می‌گوید: استان سمنان رتبه اول کشور را از نظر تولید گچ، نمک، سلستین و زئولیت، رتبه دوم در تولید سولفات سدیم و رتبه سوم در تولید زغال‌سنگ و کرومیت در اختیار دارد و این نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای معدنی در این استان است.
او اضافه کرد: استان سمنان از ذخایر غنی و بسیار مطلوبی برخوردار است؛ مواد متنوع معدنی از قبیل معادن گچ، سولفات سدیم، سنگ آهک، سنگ لاشه، گرانیت، مرمریت، سنگ آهن، نمک، بوکسیت، سلستین، زئولیت، زغال‌سنگ، باریت، طلا، مس، کائولن، کرومیت، روی، فلورین و... در این استان استخراج می‌شود و باید جلوی خام‌فروشی این مواد معدنی را گرفت.
نیازی به نام تغییر رویه در صنعت گچ
گرچه ثبت ملی و جهانی گچ سمنان می‌توانست بارقه‌های تغییر رویه در صنعت گچ را در کشورمان زنده کند؛ اما این صنعت همچنان با گرفتاری‌های متعددی همراه است. ثبت گچ سمنان در راستای گسترش فعالیت‌های تولیدی و صنعتی و ایجاد نوآوری، ابتکار و دانش فنی و حمایت از کالای ایرانی صورت گرفت؛ اما خام‌فروشی همچنان ذخایر معدنی مهم این بخش را به‌راحتی در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌دهد.
برداشت در پایتخت گچ ایران همچنان با قوت صورت می‌گیرد و معدن‌داران، عمده برداشت از این ذخایر را به‌صورت خام به کشورهای دیگر می‌فروشند. تصاویر نشان می‌دهد که چگونه کیسه‌های حاوی سنگ گچ بلوری که جزو ارزشمندترین ماده‌های معدنی موجود به حساب می‌آیند، صادر می‌شود.
راه‌های منتهی به برخی کارخانه‌های گچ در شهرستان سرخه نشان می‌دهد که خودروهای باری هر روز چطور ذخایر معادن استان سمنان را برداشت و برای خام‌فروشی حمل می‌کنند. بعضی از کارخانه‌ها برای سهولت در فرایند تولید گچ، کنار معادنی که در دل کوه قرار دارند، تأسیس می‌شوند و استخراج سنگ گچ از معادن روباز صورت می‌گیرد. سنگ‌های گچ به‌وسیله ماشین‌آلات سنگین برداشت و به‌وسیله کامیون‌های باری به کارخانه گچ حمل، بسته‌بندی یا فراوری می‌شود و کیسه‌های حاوی سنگ گچ بلوری در نهایت به سمت خارج از کشور می‌رود.
اشتغال هزاران نفری
سمنان به‌تنهایی ۶ درصد گچ دنیا و ۸۰ درصد گچ کشور را تأمین می‌کند و صنعت غالب استان در این منطقه، گچ است. بیش از پنج هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در معادن گچ استان فعالیت دارند و عمده گچ تولیدی استان به خارج صادر می‌شود. بالغ‌بر یک هزار و ۵۰۰ نفر به‌طور مستقیم در کارخانه‌های گچ در سمنان مشغول به کار هستند و در برخی واحدهای تولیدی، پس از فرآوری سنگ‌های گچ، این محصول به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.
کارگران سنگ‌های بلوری گچ را جمع‌آوری و در کیسه‌های بزرگ بسته‌بندی می‌کنند و کیسه‌های حاوی سنگ گچ بلوری (ژیپس) صادر می‌شود. استان سمنان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید گچ شناخته شده است و گچ سمنان به کشورهای چین، هند، قطر، امارات، افغانستان، کویت، عراق، قزاقستان، روسیه و کشورهای منطقه خلیج فارس صادر می‌شود.
استارت شهرک تخصصی گچ
بر اساس گفته‌های مسؤولان امر، ناحیه‌ای صنعتی در سرخه برای فعالیت‌های تخصصی گچ پیش‌بینی شده که در عبدل‌آباد به مساحت ۵۰ هکتار، قرار است به‌صورت تخصصی به مسائل مربوط به بهره‌برداری و تولید گچ در استان سمنان بپردازد.
حسن آل‌بویه، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان سمنان می‌گوید: سمنان به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان برتر گچ جهان، قابلیت‌های فراوانی دارد و در راستای این امر، شهرک تخصصی گچ راه‌اندازی می‌شود.
او اضافه کرد: شهرک تخصصی گچ امسال در برنامه عملیاتی شرکت شهرک‌های صنعتی استان سمنان قرار دارد و متقاضیان می‌توانند در این شهرک مستقر شوند. مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان سمنان افزود: زیرساخت‌های شهرک تخصصی گچ در حال نهایی شدن است و برقراری شبکه‌ها تا حدود قابل‌توجهی انجام‌شده و واگذاری نیز انجام می‌شود.
آل‌بویه می‌گوید: امیدواریم با انجام فعالیت‌های تخصصی در صنعت گچ در استان، شاهد دوری از خام فروشی این محصول و رسیدن به مرحله فراوری حداکثری و ایجاد ارزش‌افزوده در این صنعت باشیم.
رفع موانع تولید؛ الزامی جدی
به‌هرحال، رفع موانع تولید در سالی که رهبر معظم انقلاب اسلامی هم بر آن تأکید فراوان داشته‌اند، می‌تواند برای صنعت گچ هم امیدوارکننده باشد. شماری از علاقه‌مندانی که مدعی هستند می‌خواهند در حوزه فراوری سنگ گچ در استان سمنان وارد میدان شوند، این روزها باید ترغیب شده تا زودتر جلوی خام فروشی این محصول را بگیرند. سهم مسؤولان عالی استان و مدیران اقتصادی سمنان در این عرصه بسیار قابل‌توجه است و امید می‌رود امسال شاهد اقدامات مؤثری در راستای تقویت صنعت گچ در استان و نیز توجه به ارزش‌افزوده در این حوزه باشیم.