سنگ گچ یک ماده معدنی بسیار نرم می باشد که تحت عناوین "ژیپس" و "سولفات کلسیم آب دار" شناخته شده است. در واقع، سنگ گچ همان سولفات کلسیم آب دار طبیعی می باشد که در چندین فرم بلوری یافت می شود. همچنین این ماده معدنی نیز در رخنمون های خاکی پوسته جامد کره زمین به صورت لایه های نسبتا ضخیم به وفور یافت می شود که آن را استخراج کرده و به دست می آورند.
استخراج سنگ گچ
سنگ گچ یاهمان ژیپس پس از استخراج از معادن مانند آهک در داخل کوره های ویژه تا دمای حدود 180 درجه سانتیگراد حرارت می دهند تا 3/2 (سه دوم) از مولکول های آب تبلورشان را از دست بدهند و به صورت گچ قابل استفاده به عنوان مصالح ساختمانی و قالب گیری درآید.
دو نوع سنگ گچ پر کاربرد
ژیپس کانی رایج و تجاری سولفات کلسیم می باشد. و از آن جا که ژیپس سولفات کلسیم با دو مولکول آب است، به جهت آب مولکولی عامل کاربردی شدن دارد. ژیپس با حرارت حدود 180 درجه سانتیگراد 3/4 (سه چهارم) آب مولکولی (ساختاری) CaSo4.1/2H2O خود را از دست داده و بدیل می شود که به آن گچ پخته و یا کلسینه گفته می شود.
ویژگی های سنگ گچ ژیپس
اگر ژیپس کاملا خالص باشد، بی رنگ یا سفید است. ژیپس در نمونه دستی توده ای و همگن، بسته به وجود یا عدم وجود ناخالصی های اکسید آهن، مواد رسی، آهک، سیلیس و کربن به رنگ های گلی، قرمز، قهوه ای، زرد و دودی دیده می شود. ژیپس در زیر میکروسکوپ بافت دانه ای، فیبری و یا پورفیروبلاست دارد. سختی آن در مقیاس موهن دو است و به آسانی با ناخن خط بر داشته و در اثر شعله با از دست دادن آب کدر می شود.
انیدرید و یا انیدریت با فرمول شیمیایی CaSo4 به عنوان سولفات کلسیم بدون آب شناخته می شود که نمی توان از آن به عنوان گچ در مصالح ساختمانی استفاده کرد. و در صنعت موارد استفاده کمی دارد. از انیدرید در تهیه سولفوریک اسید و سولفور کلسیم استفاده می گردد. کانی ژیپس به طور مشخص دارای ساختمان لایه لایه می باشد، سختی آن 2.5 بوده و می توان آن را به وسیله ناخن خراش داد. در صورتی که سختی انیدرید بین 3 تا 3.5 بوده و به وسیله ناخن خط بر نمی دارد. انیدرید به دلیل حلالیت بالا و آبگیری به ژیپس تبدیل شده و از همین رو، به ندرت یافت می شود. ژیپس در سیستم مونوکلینیک و انیدرید در سیستم ارترومبیک متبلور می شود.